EN 1090 NEDİR? BELGELENDİRME DENETİMİ İÇİN ÖNERİLER

Günümüzde global ticaret ortamının gelişmesi ve kolaylaşması firmaların uluslararası pazara açılmasına olanak sağlamıştır. Bu global ticaret ortamı, firmalar arası rekabeti arttırmış ve firmalara pazarda etkin kalabilmek için bazı gereklilikler getirmiştir. Bu gerekliliklerin başında, etkin bir kalite yönetim sisteminin uygulanması, maliyetlerin sürekli azaltılması ve sürekli iyileştirme ortamının sağlanması gelir.

     Avrupa pazarında bulunabilmenin bir diğer şartı ise CE belgesine sahip olmak ve teknik yükümlülüklerini yerine getirmektir. Yapı sektöründe CE belgesine sahip olmak için firmalar, EN 1090 standardının gerekliliklerini yerine getirmek durumundadırlar.

     Çelik yapıların imalatını yapan bir firmanın, EN 1090-1 Yapısal bileşenler için uygunluk değerlendirmesi gereklilikleri standardının ve EN 1090-2 Çelik yapılar için teknik gereklilikler standardının gerekliliklerini yerine getirmesi ve üçüncü taraf bir kuruluştan bu gerekliliklerini karşıladığına dair belgelendirme denetimine girmesi gerekmektedir.

EN-1090 sertifikasının yani Fabrika Üretim Kontrolü belgesinin alınması, yapıların üzerine CE markalaması yapılması izninin elde edilmesi anlamına gelir. Aynı şekilde alüminyum yapı üretimi yapan bir firmanın ise EN 1090-1 ve EN 1090-3: Alüminyum yapılar için teknik gereklilikler standartlarının gerekliliklerini sağlaması gerekir. Bu standartlar, uluslararası yapı yönetmeliğinin gerekliliklerini kapsar ve teknik olarak detaylandırır.

EN 1090 Uygulama Sınıfı Belirleme ( Çelik yapılar için)

     EN 1090-2 belgesi çelik yapıların kaynaklı ve kaynaksız üretimi ile ilgili teknik detaylar içeren ve yapı yönetmeliğini temel alan bir standarttır.

Çelik levhaların şekillendirilmesi, kaynak teknolojisi veya mekanik bağlantılar ile birleştirilmesi ve montaj süreçleri için uyulması gereken teknik şartları içeren bir standarttır.

Standardın içeriğinde, faaliyet gösteren firmanın ürün türüne ve ürün yaptığı kitleye oluşturacağı hasar durumuna göre sınıflandırmalara yer verilmiştir. Bu sınıflandırmalar çeşitli kategorilerin kesişimi ile belirlenmektedir. Bu kategoriler; hizmet kategorisi, üretim kategorisi ve önem derecesidir. Bu kategorilerin kesişimlerine göre 4 adet sınıflandırma belirlenir. Bu 4 sınıflandırmaya göre firmaların uyması gereken teknik gereklilikler hafiften başlayıp ağırlaşmaktadır.

Kaynaksız mekanik bağlantılar ile üretim yapan firmalar, ürünlerinde hasar olması durumunda az can kaybına neden olacak yapılar yapıyorlar ise, uygulama sınıfı 2 veya 3 olarak değerlendirilirler. Ancak kaynaklı üretim söz konusu ise veya yapıda meydana gelecek olası hasar durumunda çok fazla can kaybına neden olacak yapıları üreten firmalar uygulama sınıfı 4 kategorisinde yer alırlar ve bu kategori en ağır kategoridir.

Uygulama sınıflarının sınıflandırılmasını içeren tablo aşağıdaki gibidir.

Hizmet kategorileri;

Üretim Kategorileri;

Önem Derecesi;

Bu 3 kritere göre uygulama sınıfının belirlenmesi;

Hangi uygulama sınıfından denetime gireceğiniz konusunda belgelendirme kuruluşunuzdan detaylı bilgi alabilirsiniz.

Çalışmalara Nereden Başlamalıyım?

     EN 1090 belgesini alabilmek için ISO 9001 belgesine sahip olmak avantaj sağlayacaktır. Hatta ISO 9001 belgesine sahip olunması gerekir desek çok yanlış söylemiş olmayız. Çünkü EN 1090 standardının istekleri zaten ISO 9001 isteklerini büyük ölçüde kapsar.

     Çalışmalara başlarken standardın iyice gözden geçirilmiş olması, isteklerinin anlaşılmış olması gerekir. Daha sonra en önemli kısım mevcut durum analizi yapmaktadır. Mevcut durum analizi sonucunda standardın gerekliliklerinin karşılandığı ve karşılanmadığı noktalar yani gelişime açık noktalar belirlenmelidir. Unutulmamalıdır ki belgelendirme süreçlerinde en önemli kısım, mevcut durum analizi ve sonrasında eksiklerin kapatılması için yapılacak planlama aşamasıdır. Yapılan plan ne kadar açık ve gerçekçi olursa, belgelendirme denetimine de o kadar eksikler kapatılmış bir şekilde girilebilir.

     Plan aşamasında ve belgelendirme denetimi için yapılması gerekenler ile ilgili birkaç öneri yapmam gerekirse;

Not: Bazı maddeler zaten ISO 9001 belgesine sahip firmalarda uygulanmaktadır. Önerileri biraz daha genel yapmakta yarar gördüm.

• Bütün bölümler ile toplantı gerçekleştirilip süreçlerin oluşturulması.
• Bütün bölümler ile toplantı gerçekleştirilip, iş akış şemalarının ve prosedürlerin oluşturulması.
• Prosedürlere bağlı olarak operasyon talimatlarının oluşturulması.
• Tedarikçilerin gözden geçirilip, çelik konstrüksiyon sisteminde kullanılan malzemelerin hepsinin CE belgeli ürünler olarak temin edilmesinin sağlanması. 3.1B raporu olan ürün gruplarının belgelerinin her girdi sürecinde tedarikçilerden istenmesi.
• Ayrıca onaylı tedarikçi listesi oluşturulmalı ve tedarikçi değerlendirmelere önem verilmelidir. Tedarikçilerden kalite belgeleri, ürün belgeleri ve msds vb. gibi dokümanları istenmeli ve arşivlenmelidir.
• Yönetim ile birlikte kalite politikası oluşturulup bütün firmaya duyurulmasının sağlanması.
• Bütün personellerin görev tanımlarının gözden geçirilmesi ve eksik görev tanımlarının tamamlanması.
• Müşteri memnuniyeti anketi oluşturulması ve denetim öncesi mevcut müşterilere gönderilerek geri beslemelerin alınması.
• Firmada kullanılan ve yeni alınacak olan ölçüm aletlerinin ve ekipmanların kalibrasyonların yaptırılıp, kalibrasyon listesi ile takibinin sağlanması.
• Firmanın giriş kaliteden final kaliteye kadar uzanan proseslerinde tanımlama sisteminin oluşturulması ve kontrol kayıtlarının denetime kadar örnek teşkil etmesi için biriktirilmesi.
• Kalite kontrol planlarını oluşturarak kalite operasyonlarının tanımlanması ve denetim için hazır edilmesi.
• Proje dosyalarının ve teknik resimlerin gözden geçirilmesi ve parça toleranslarının EN 1090-2 standardına göre revize edilmesi.
• Operasyonel bütün süreçlere EN 1090-2 standardının gereksinimlerinin entegre edilmesi ve sürekliliğinin güvence altına alınması.
• Organizasyon şemasının güncellenmesi ve görev tanımları ile bağdaştırılmasının sağlanması.
• En önemli konulardan biri olan izlenebilirlik sisteminin oluşturulması ve hangi yapılarda hangi hammaddelerin kullanıldığı mümkün olduğunca takip edilebilmelidir.
• Kullanılan statik hesaplama programlarının orijinal lisansları ve bakım sözleşmeleri tedarikçi firmadan istenebilir. Belirli aralıklarla yazılım doğrulama yapılması yani programın yaptığı hesapların doğru olduğuna dair kanıtlar oluşturulması hem firmanın denetimde elini kolaylaştıracak hem de yaptığı işin arkasında daha rahat durmasını sağlayacaktır.

     Mekanik bağlantı ile birleştirme yapan firmalarda belgelendirme denetimi biraz daha hafif geçer diyebiliriz. Kaynaklı imalat yapan firmaların ayrıca kaynak prosesleri ve kontrolleri ile ilgili bazı gereklilikleri karşılaması gerekmektedir. Kaynaklı imalat yapan firmalarda, firmanın bünyesine kaynak mühendisi katılması, kaynak planlarının oluşturulması ve tahribatsız muayene (NDT) sertifikalı kalite kontrol personellerinin kaynak kontrollerini yapması gibi ekstra gereklilikler doğmaktadır.

     Çelik kontrüksiyon yapıların montajı ve lojistik faaliyetleri de EN 1090 standardının ayrı bir maddesini oluşturmaktadır. Dolayısı ile ilgili prosedürlerle, montaj yapılırken dikkat edilmesi gereken noktalar, firma içi ve firma dışında montaj yapılması durumunda dikkat edilmesi gerekenler, lojistik faaliyetleri süresince dikkat edilmesi gereken noktalar belirtilmeli ve dokümante edilmelidir.

Belgeyi aldıktan sonra yapılması gerekenler?

     Denetim sonrası yapılması gereken konuların başında, standardın gerekliliklerinden olan performans beyanı, fabrika üretim kontrolü beyanı, ilk tip testi formu ve CE etiketi formlarının EN 1090-1 standardına uygun olarak hazırlanması gelmektedir. Belgenin alınmasından sonra müşterilere bu beyanların yapılması ve CE etiketlerinin her ürünün üzerine yapıştırılması zorunluluğu vardır.

     Bu formlardan performans beyanı her bir proje için, projenin başında müşteriye yapılacak beyandır. Fabrika üretim kontrolü formu, her bir ürün için doldurulacak olup, müşteri isteği doğrultusunda müşteriye verilecek bir formdur. Ancak denetimler için saklanması zorunluluğu mevcuttur. CE etiketi, yasal olarak her bir ürünün üzerine yapıştırılması zorunlu olan ve kısaca ürünün özellikleri ve performans beyanı özetlerinin yer aldığı formdur. İlk tip testi formu ise yine proje için bir tane doldurulması gereken ve ürünün teknik deneyleri ile ilgili beyanların yer aldığı dokümandır.