KONTROL PLANI NASIL HAZIRLANIR?

Kontrol planı; üretimin her aşamasında, yapılacak olan kontrol faaliyetlerini özetleyen bir plandır. Kontrol planı sadece kalite departmanı tarafından kullanılmaz. Operasyon sırasında, üretim personellerinin yapması gereken kontroller için de kullanılır.

Firmalar genellikle kontrol planlarını 3 nokta için hazırlar. Bu noktalar giriş, proses ve final kontrol noktalarıdır. Ancak proseslerinizin çeşitliliğine göre kontrol planlarınız detaylanacak ve sayısı artacaktır.

Örneğin döküm ve talaşlı imalat proseslerinin ikisini de bünyesinde gerçekleştiren bir firma, döküm prosesi için ayrı, talaşlı imalat prosesi için ayrı kontrol planı hazırlayacaktır. Montaj faaliyetleri gerçekleştiren bir firma, montaj sırasında yapacağı kontroller için montaj kontrol planı hazırlayabilir. Bu firmanın üretim şekline göre değişiklik gösterebilen bir durumdur.

Kontrol planında asgari düzeyde olması gerekenler;

Not: Otomotiv sektöründe kontrol planı kavramı biraz daha detaylı ve iş akışları ile entegre durumdadır. Yazımın ilerleyen kısımlarında bu konuya ayrıca değineceğim. Kontrol planları asgari düzeyde aşağıdaki detayları içermelidir;

• Operasyon noktası veya kontrol edilecek ürün grubu detayını,
• Kontrol parametresini yani neyin kontrol edileceğini,
• Kabul kriterlerini yani toleransları,
• Kontrolün nasıl yapılacağını içermelidir veya bir talimata atıfta bulunmalıdır.
• Kontrolün kimin tarafından yapılacağını,
• Kontrolün hangi ekipman ile yapılacağını,
• Kontrol sıklığını,
• Kontrol sonrası kayıtların nasıl tutulacağını,
• Uygunsuzluk durumunda ne yapılması gerektiğini içermelidir.

Nasıl Hazırlanır?

Kontrol planlarının hazırlığını iki grupta anlatmakta yarar görüyorum. Bunlardan ilki, daha genel hazırlanabilecek ve firmadaki bütün faaliyetleri özetleyebilecek kontrol planları için olacak, diğeri ise otomotiv sektörüne yönelik daha detaylı ve ürüne yönelik bir kontrol planı hazırlığı olacak.

Genel kontrol planları

Ürün grupları sabit, müşteriye göre değişmeyen ve toleransları da ürün grupları için benzerlik gösteren firmalar daha genel kontrol planları hazırlayabilirler.

Giriş kalite kontrol için örnek üzerinden gidecek olursak;

• Girdileri yani kontrol edilecek ürünleri ilk satırımızda belirtiyoruz.
• Kontrol kriterleri kısmında ise görüleceği üzere neleri kontrol edeceğimizi belirtiyoruz. Bu kriterler girdiye göre değişkenlik göstermektedir.
• Kontrol sıklığı kısmında ise hangi kontrol kriterini ne kadar örneklem alarak kontrol edeceğimizi yazıyoruz.
• Doküman kısmında ise kontrol sırasında faydalanacağımız talimatları ve kontrollerimizi kayıt edeceğimiz formları belirtiyoruz. Talimatlarımızı referans diye ayrı bir başlık açarak da belirtebiliriz.
• Sorumlu kısmında her bir kontrolün kimin tarafından yapılacağını belirtiyoruz.
• Kontrol metodu kısmında ise kontrolün nasıl yapılacağını belirtiyoruz. Göz kontrolü olabilir, sayım kontrolü olabilir, malzeme raporlarının kontrolü olabilir veya ölçüm aleti ile yapılması gereken kontroller olabilir.
• Bu örnekte, aksiyon planı kısmında başka bir prosedüre atıfta bulunulmuş. Uygun olmayan ürünün kontrolü prosedüründe giriş, proses ve final kontrolleri sırasında karşılaştığımız uygunsuzluklara nasıl aksiyonlar almamız gerektiği detaylı olarak belirtildiği için buraya tekrar tekrar yazılmaya gerek görülmemiş.

Proses kontrol planı için bir örnekten kesit vermem gerekirse;

• Mantık giriş kontrol planı ile aynı olmakla birlikte, tolerans kısmında aksi belirtilmedikçe ± 1 mm ifadesinin yer aldığını görmekteyiz. Metal şekillendirme ve montaj faaliyetlerini yapan firmalarda toleranslar yüksektir. Bu nedenle genel toleranslar vermek, sıklıkla faydalanılan bir durumdur.

Final kontrol planının da prosese benzer bir şekilde hazırlanması yeterli olacaktır.

Otomotiv Sektöründe Kontrol Planları

Otomotiv sektöründe kontrol planları çok önemli bir yer tutmaktadır. Yeni ürün devreye alma (PPAP) süreçlerinde, sunum dosyasının içeriğinde olması gereken bir dokümandır. Bu doküman hazırlanırken, sunulacak ürüne özel hazırlanır veya revize edilir. Yine ürüne özel olarak hazırlanması gereken iş akış şemaları ile uyumlu olması gerekmektedir. Detaylara örnekler üzerinden geçecek olursak;

Giriş kontrol planı

• Yukarıdaki örnekte gördüğünüz G4, G2 vb. ifadeler, giriş kalite kontrol iş akış şemasındaki operasyonları ifade etmektedir. Müşteriye sunacağınız ürünün girişinden çıkışına kadar olan bütün süreçleri akış şeması ile çizmeniz ve kontrol planlarında, o aşamada yapılan kontrolleri göstermesi açısından belirtmeniz gerekmektedir.
  
• Özel karakteristik sınıfı kısmında ise prosesimizde yapacağı etkilere göre girdilerimizin önem düzeylerini sınıflandırıyoruz. Müşterinin belirttiği özel bir karakteristik var ise bu karakteristikleri etkileyecek her kontrolü C işareti yani kritik işareti ile belirtmemiz gerekmektedir.
  
• Otomotiv sektöründe diğer sektörlere göre daha çok görebileceğimiz bir uygulama ise kabul şartnameleridir. Bu örnekte de görebileceğiniz gibi, kontrol metodu kısmında malzeme kabul şartnamelerine atıfta bulunulmuştur. Bu şartnameler, tedarikçilere de beyan edilen ve girdilerimizi nasıl istediğimizi teknik açıdan anlattığımız dokümanlardır.
  
• Yine ölçüm ekipmanları genel bir şekilde verilmiş, detaylı bir şekilde de verilebilirdi.
  
• Referans doküman kısmında yine hangi forma kayıt almamız gerektiği belirtilmiştir.
  
• Aksiyon planı kısmında ise önceki örnekten farklı olarak bir prosedüre atıfta bulunmak yerine, aşağıda harflerle tanımlanan aksiyonlara atıfta bulunulmuştur.

Unutulmamalıdır ki bu dokümanların genel amaçları ortaktır. Bu amaç firmamızdaki kontrolleri özet bir şekilde nasıl yapacağımızı tanımlamaktır. O nedenle form içerikleri veya uygulama tarzları farklılık gösterse bile ana fonksiyon değişmemektedir.

Proses kontrol planına gelirsek,

• Talaşlı imalat prosesi için yukarıda hazırlanmış örnekte görebileceğiniz üzere, operasyon tanımları daha belirgin bir şekilde tanımlanmıştır.
  
• Operasyonun hangi makinalarda gerçekleştiği, makina no kısmında yer almaktadır.
  
• İ2,İ5 vb. gördüğünüz ifadeler yine aynı şekilde imalat iş akış şemalarındaki operasyonlara atıfta bulunmaktadır.
  
• Kontrol parametresinin daha spesifik hale geldiğini görebilirsiniz. Artık proseste her bir operasyonda olması gereken ölçüler, teknik resimlerden kontrol planlarına aktarılmıştır. Yine tolerans değerlerinin de teknik resimlerden kontrol planlarına geçtiğini görebilirsiniz.
  
• Kontrol frekansı kısmı ikiye ayrılmıştır. Proses başlığında, operasyonu gerçekleştiren üretim operatörünün kaç parçada bir kontrol yapması gerektiğine yer verilmiştir. Kalite başlığında ise kontrol sıklığı ile ilgili hazırlanmış daha detaylı bir talimata atıfta bulunulmuştur. Kalite personellerinin yapması gereken kontrollerde sayı olarak veya yüzde olarak talimata atıfta bulunulmadan belirtilebilir.
  
• Kalan kısımlar önceki örnek ile aynı şekilde hazırlanmıştır.

Final kalite kontrol planı da benzer şekilde hazırlanabilmektedir.

ÖNEMLİ NOKTALAR

• Otomotiv için verdiğim örneklerde görebileceğiniz üzere, kontrol planları 3 aşama için hazırlanır. Bunlar; Prototip, ön seri ve seri üretim aşamalarıdır.
  
  Prototip aşamasında teknik resimde ve müşteri şartnamelerinde belirtilen her parametrenin kontrol edilmesi gerekmektedir.
  Ön seri aşamasında, yine bütün parametrelerin kontrol edilmesinde yarar vardır ancak bazı daha az önem arz eden parametrelerin kontrolü müşteri onayı ile elemine edilebilir. Ön seri adedine göre kontrol edilecek parça adedi de %100 veya daha az olabilmektedir. Ancak genellikle %100 olması beklenir.
  
  Prototip ve ön seri aşamalarında yapılan detaylı kontroller sonucu müşteriden onay aldıktan sonra seri üretime geçilir. Otomotiv sektöründe üretim adetleri çok yüksektir ve her parametrenin ve her ürünün kontrol edilmesi çok zordur ve maliyetlidir. Bu nedenle seri üretim için hazırlanan kontrol planlarında genellikle 1. Derece önemli olan ve kritik derecede önemli olan ölçümlerin kontrolleri gerçekleştirilir. Kontrol adetleri de %100 değildir ve belirli bir örneklem adedine göre yapılmaktadır. Proseste yapılan kontroller çok daha özet olsa da kalite departmanlarında örneklem metodu ile yapılan kontroller yine bütün parametreleri kapsayabilmektedir.
  
• Kontrol planınızda mutlaka müşterinizin parça ve teknik resim revizyon numarasına yer vermeniz gerekmektedir.
  
• Müşterinize sunduğunuz ürün ile ilgili olan mühendislik değişikliklerinde kontrol planlarını ve iş akışlarını tekrar güncellemeniz gerekmektedir. Aynı zamanda sizin prosesinizde yaptığınız değişikliklerde yine ilgili dokümanları güncellemeniz ve müşterinize sunmanız gerekmektedir.

Sormak istediğiniz soruları benimle iletişime geçerek sorabilirsiniz. Yapacağınız kalite kontrol çalışmalarında hiçbir sorun ile karşılaşmamanız dileğiyle…